Posts

Showing posts from 2012

JOSE RIZAL AT KASAYSAYAN --E. San Juan, Jr.

Image
JOSE RIZAL:   PANGHIHIMASOK   NG   IMAHINASYONG PANGKASAYAYAN ni E. SAN JUAN, Jr.                  Palasak nang ituring sa kasalukuyan na ang paksang inihudyat ng pamagat ko sa lekturang ito'y gamit na gamit na, ibig sabihi'y nakasusuya kundi nakaaantok. Ako man ay sawa na sa mga panayam at talumpating nag-uumapaaw sa clicheng pumupuri sa kabayanihan ng "First Filipino" (bansag ni Leon Ma. Guerrero), mga gasgas na halimbawa at de-kahong pagtataguyod ng kumbensyonal na sukat ng kahalagahan ayon sa pamantayan ng dominanteng uri sa lipunan. Lihis sa nakaugaliang pagtatanghal sa kulto ni Rizal, sa panimula'y nais kong isusog ang ilang panukalang makasisilbing mapanghamong pambungad sa ilang repleksiyon ko tungkol sa tatlong sanaysay ni Rizal: "Liham sa Mga Kakabaihan sa Malolos" (1889), "Sobre la Indolencia de los Filipinos" (1890), at "Filipinas, dentro de Cien Anos" (1890). Panimulang   Imbentaryo      

KAMERA--ILUSYON O KATOTOHANAN: Sining at Agham ng Potograpiya--E. SAN JUAN, Jr.

Image
NAKITA MO BA?  ILUSYON AT KATOTOHANAN NG KAMERA'T POTOGRAPIYA ni E. SAN JUAN, Jr. Direktor, Philippines Cultural Studies Center, Connecticut, USA Ngayong halos lahat ay gumagamit ng cellphone na may kamera,  lahat ay nasanay sa akalang pagkinunan mo ng foto ang tao, pangyayari o tanawin, nahuli mo na ang katotohanan.  Ang kamera ay hindi nagsisinungaling. Ito ang palasak na opinyon. Ang kamera ay mapapagkatiwalaang saksi o testigo sa anumang bagay. Tingnan dito sa Internet Website ang mga litrato ng boksing "Manny Pacquiao versus Juan Manuel Marquez ." Sa foto ng suntok ni Marquez, narehistro ang impak ng galaw sa mga mukha ng dalawang magkalabang boksingero.  Kakabit nito ang caption at balita tungkol sa imahen. Sino ang magsasabing mali o hindi totoo ang nangyari?  Hayan ang katibayan, ebidensiya.   Knockout si Manny, hatol ng institusyon.  Ayaw kang maniwala? Buhat nang maimbento ito noong siglo 1900, ang kamera ay naging mabisang instrumento ng industriya at Estad

ANYAYA UPANG HUWAG MAPANGANYAYA

Image
             ANYAYA UPANG HUWAG MAPANGANYAYA Tila birong nahulog sa sulok ng hardin Nagkandirit muna bago lumukso't lumipad ang anghel at naparam Di sigaw kundi bulong:                 Bakit narito ka? Sinong tumawag? Baka naman tagpo o yugto ito sa telenobelang pinakasasabikan Niyari ang nangyari: sumaksi ang walang patid na prusisyon ng sakit, hirap, Dusa pakataboy--                bahala na, bathalang buwisit  lintik  kamiyerdahan-- Paraluman ng guniguni, nasaan ka't di mo kami iligtas sa iskandalo ng buhay? Kumikirot ang sugat sa kuko, ramdam ito sa singit ng pangarap Ngunit balewala sa iyo, nakikipag-otso-otso ka sa likod na groto ng Birhen.... Ilang mansanas ba'ng dapat ubusin upang matakasan ang balisang panaginip? Mutya ng panganib, baliin ang buto ng pitso sa tamang kasukasuan Bago maibasura ang kalansay sa mandarayang sirko't laro ng mundong hibang... Sambitin ang mahikang kataga nang mabuksan ang pinto At mapawi ang walang maliw na hilahil, ligalig, gusot a

ANG KABAYO SA TORINO

Image
PAGBABALIK   SA TORINO, ITALYA ni E. SAN JUAN, Jr. Isang tahimik na dapit-hapon iyon nang walang anu-ano’y latikuhin at hagupitin ng may-ari ang kabayong upahan— Ulanin siya’t arawin, walang imik kapwa ngunit sandaling huminto, biglang hinataw, pinalo’t walang humpay na hinagupit Nagkataong nasaksihan ito ni Friedrich Niezsche— nanuot sa laman ng pantas ang latay mula bumbunan hanggang talampakan dagling sumugod at niyakap ang pobreng hayop na nakalupasay, pagkwa’y nauntol  natigagal  dahan-dahang  bumalik sa ulilang silid ilang araw pagkaraan, wala pang ‘sang linggo, siya’y natuklasang baliw…. Limot na ang kabayo ni Bartolommeo Colleoni, ni Heneral Andrew Jackson; Hindi maisingkaw ang animal ni Don Quixote, isinugang Pegasus…. Sa lansangang maulap humahagos ang anino ng Imperador Alejandro biglang dumagsa sa ulo ng tropang sumusugod lulan ng dumadambang Bucephalus,                     umaarangkada ang mga armadong kabalyero Sa likod ng katedral sa Torino,  bulong ng pagaspas ng pa

TRANSISYON

Image
TRANSISYON: ANG UNA AY HULI..... Kahapon, sa "Last Will and Testament" ng yumaong awtor Benjamin Appel,     nakasulat ang habiling "Huwag gumastos sa punerarya, sunugin ang labi at        itapon sa gubat o dagat."  Simple lang. Samantalang nagbabala na ang rehimeng Aquino ng CyberCrime Law Bukod sa nakasusukang krimeng hagupit sa bayan: 114 biktima ng Extrajudicial     killings, 127     ng bigong pagpatay, 70 ng tortyur, at 12 ng sapilitang pagkawala     (dokumentado ng KARAPATAN). Nakahalang ang mga kalansay at duguang bakas ng biktima sa tarangkahan ng     Malakanyang. Wala pa akong nilagdaang "Huling Habilin" ngunit taas-kilay na         ang pagmamatyag sa bumubulwak na putik sa angkla bago ilaglag ang             layag.... Naudlot ang pangakong ipadadala ko ang protesta sa pagkapiit nina Alan Jazmines     at iba pang bilanggong pulitikal... Napaliban ang pag-uwi namin mula sa Ransom Center kung saan nakalagak ang         mga papeles ni Benja

PATUNGONG ANTARTIKA (rebisado)--E. SAN JUAN, Jr.

Image
PATIANOD SA AGOS NG  DAGAT PATUNGONG ANTARTIKA Ayon sa pantas, walang bago sa ilalim ng araw, ang nagawa'y gagawin muli     at ang nangyari na'y masasaksihan muli, lahat ay nasa kahinugan. Ano pa ang isasakatuparan sa gulang na ito? Buhay ay isang biro, magaan o mabigat, mapait o maanghang.... Ang katalagahan ay di kapani-paniwala, kakatwa, nakamamangha. Ngayon at sa oras ng paglisan, ipanalangin sa kalikasan ang mga inulila't        iniwan. Matanda ka na't maraming kapanahon ay lumisan na, tumugpa na     patungong Antartika. Kaya di katakatakang umarte kang baliw, hibang, kulang-kulang.... Nakapaligid ang mga multo ng lumipas, mga kaluluwang nanunukso. Humihingi ako ng sagot ngunit di ako binigyan.... Ngayon at sa oras ng paglisan, ipanalangin sa babaylan ang mga inulila't     iniwan. Hinanap ko ngunit di ko natagpuan--baka pinuslit ng tusong  mangkukulam O ng aninong kaharap ko sa salamin, kakakambal o katukayo.... Kung nagkasala, patatawarin ka raw, 'yo

TUNGO SA ANTARTIKA--tula ni E. San Juan, Jr.

Image
DESAPARECIDONG PATIANOD SA DAGAT  PATUNGONG  ANTARTIKA Ayon sa pantas, walang bago sa ilalim ng araw, ang nagawa'y gagawin muli at ang nangyari na ay masasaksihan muli, lahat ay nasa kahinugan. Ano pa ang isasakatuparan sa gulang na ito? Buhay ay isang biro, masela't mabigat, mapait at maanghang.... Ang katalagahan ay di kapani-paniwala, malimit nakamamangha. Ngayon at sa oras ng paglisan, ipanalangin sa kalikasan  ang mga     '          inulila't iniwan.   Matanda ka na't maraming kapanahon ay lumisan na, tumugpa na     patungong Antartika. Kaya di katakatakang umarte kang baliw, hibang, kulang-kulang.... Nakapaligid ang mga multo ng lumipas, mga kaluluwang di makatulog. Humihingi ako ng sagot ngunit di ako binigyan.... Ngayon at sa oras ng paglisan, ipanalangin sa babaylan ang mga        inulila't  iniwan. Hinanap ko ngunit di ko natagpuan--baka pinuslit ng tusong mangkukulam O ng aninong kaharap ko sa salamin, kakakambal o katukayo...

TUNGKOL SA USAPIN NG WIKANG PAMBANSA PARA SA PILIPINAS--ni E. SAN JUAN, Jr.

Image
INTERBENSIYON SA USAPIN NG PAMBANSANG WIKA (Panayam sa Ateneo University, March 12, 2008) ni E. San Juan, Jr. 1. Sa kasalukuyang matinding sigalot sa bansa, anumang talakayan hinggil sa wika ay tiyak na magbubunsod sa isang away o maingay na pagtatalo. Kahawig nito ang usapin ng kababaihan. Laging matinik ang isyu ng pambansang wika, isang sintomas ng pinaglikom na mga sakit ng body politic. Tila ito isang mitsang magpapasabog sa pinakabuod na mga kontradiksiyong bumubuo sa istruktura ng lipunang siyang nakatanghal na larangan ng digmaan ng mga uri at iba’t ibang sektor. 2. Lalong masahol siguro kung sabihin kong nasa panig ako ng mga nagsususog sa isang pambansang wikang tinaguriang “Filipino.” Tiyak na tututol ang mga Sebuano, Ilokano, Ilonggo, mga alagad ng Taglish, o Ingles, o Filipino-Ingles. Ngunit hindi ito maiiwasan, kaya tuloy na tayong makipagbuno sa usaping ito upang mailinaw ang linya ng paghahati’t paglilinaw, at sa gayo’y makarating sa antas ng pagtutuos. 3. Sa